CİNSİYET DEĞİŞTİRMEK NEDİR?
Anne karnına düşmekle birlikte bireylerin cinsiyetleri belli olur. Kişilerin erkek veya kadın olarak doğmasına rağmen biyolojik, fizyolojik ve genetik nedenlerden dolayı karşı cinsiyete yönelim olması halinde cinsiyet değişikliği ile birlikte ait oldukları cinsiyete geçiş yapabilmektedirler. Bir diğer anlatımla transseksüel yapıda olan bireylerin diğer cinsiyete trans etmesi cinsiyet değiştirmektir.
Cinsiyet değiştirme hukukumuzda kanunla da koruma altına alınmıştır. Zira cinsiyet değiştirme, Anayasa ve hak ve özgürlükleri ele alan kanunlarda bireylerin kendilerini tanımlama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme ve özel hayata saygı haklarıyla doğrudan ilgilidir. Bu nedenle TMK m. 40’ta yer alan kanuni düzenleme ile cinsiyet değiştirme koruma altına alınmıştır.
CİNSİYET DEĞİŞTİRME DAVASI
Cinsiyetini değiştirmek isteyen bireyler, cinsiyet değiştirme davasını açmak zorundadır. Cinsiyet değiştirme davası tıbbi operasyon için izin ve nüfus kaydının düzeltilmesini içeren bir kayıt düzeltme davasıdır. Bu davada davalı taraf ile herhangi bir uyuşmazlık ilişkisi söz konusu olmadığından cinsiyet değiştirme davası bir çekişmesiz yargı işidir.
Türk Medeni Kanunu m.40’a bakıldığından cinsiyet değiştirme davasının iki aşamalı olarak yürütüldüğü görülmektedir.
1.Aşama: Cinsiyet değiştirme ameliyatı olmak isteyen birey, cinsiyet değiştirme davası açarak mahkemece kendisine cinsiyet değiştirme ameliyatı için izin verilmesini talep etmelidir. Kişi ancak mahkeme tarafından cinsiyet değiştirme ameliyatına izin verilmesi halinde cinsiyetini değiştirebilecektir.
2. Aşama: Mahkeme tarafından bireye cinsiyet değiştirme ameliyatına için izin verilmesi halinde, verilen izne bağlı olarak amaç ve tıbbî yöntemlere uygun bir cinsiyet değiştirme ameliyatı gerçekleştirildiğinin resmî sağlık kurulu raporuyla doğrulanması gerekir. Kişinin cinsiyet değişikliği ameliyatı olduğunu mahkemeye sağlık kurulu raporuyla birlikte sunması halinde, mahkeme tarafından nüfus sicilinde gerekli düzeltmenin yapılmasına karar verilir.
Cinsiyetini değiştirmek isteyen bir kişinin yukarıda belirttiğimiz aşamaları özenli bir şekilde yürütmesi gerekmektedir. Buna göre cinsiyet değiştirmek isteyen kişiler, cinsiyet değişikliği davası açarak; öncelikle cinsiyet değişikliğine izin kararı ardından nüfus sicilinde gerekli değişikliğin yapılmasına ilişkin kararı almalıdır. Mahkeme tarafından cinsiyet değişikliği izni verilmeden cinsiyet değiştirme ameliyatı olan kişiler veya cinsiyet değişikliği halinde velayet altındaki küçükler hakkında nasıl bir yol izleneceği ise kanunda düzenlenmemiştir. Kanunda yer alan anılan eksiklikler nedeniyle uygulamada pek çok sorunla karşılaşılmaktadır.
CİNSİYET DEĞİŞTİRME DAVASI ŞARTLARI
Yukarıda cinsiyet değiştirme davasında izlenilmesi gereken aşamalardan bahsedilmiştir. Bu aşamalardan ilki olan mahkemeden cinsiyet değişikliği ameliyatı için izin alınması birden fazla şarta bağlanmıştır. Bu şartlar istem sahibinin;
On sekiz yaşını doldurmuş bulunması
Evli olmaması
Transseksüel yapıda olup, cinsiyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından zorunluluğunu bir eğitim ve araştırma hastanesinden alınacak resmî sağlık kurulu raporuyla belgelemesidir.
TMK m. 40 hükmünün ilk hâlinde üreme yeteneğinden sürekli biçimde yoksun bulunmak da cinsiyet değişikliğine izin verilmesinin bir şartı olarak öngörülmüştü. Ancak 20.03.2018 tarihli ve 30366 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Anayasa Mahkemesi’nin 29.11.2017 tarihli ve 2017/130 E., 2017/165 Sayılı Kararı ile maddenin birinci fıkrasının ikinci cümlesinde yer alan “…ve üreme yeteneğinden sürekli biçimde yoksun bulunduğunu…” ibaresi iptal edilmiştir.
CİNSİYET DEĞİŞTİRME DAVASINDA DAVACI VE DAVALI TARAF
Cinsiyet değiştirme davasını ayırt etme gücüne sahip ergin tüm transseksüel bireyler tarafından açılabilir. Cinsiyet değişikliği kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardan olduğu için ayırt etme gücüne sahip olmayan bir kimsenin vasisi tarafından cinsiyet değiştirme davası açılamayacaktır.
Davalı taraf ise, davanın niteliği gereği bir kişisel durum sicilinde değişiklik yapıldığından yerleşim yeri Nüfus Müdürlüğüdür.
GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME
Cinsiyet değiştirme davasında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir. Cinsiyet değiştirme davasında yetkili mahkeme ise, davacının yerleşim yeri mahkemesidir.
“…Davacılar, … doğumlu olan ve kayden kızları görünen …’un doğum sırasında kız olduğundan bahisle düzenlenen doğum kağıdına istinaden kız olarak yazıldığını, ancak erkek olduğunun anlaşıldığını belirterek kız olan cinsiyetinin erkek olarak, … olan adının ise …olarak düzeltilmesini istemiş, mahkemece Türk Medeni Kanunu’nun 40. maddesi koşulları gerçekleşmediği gerekçesi ile dava reddedilmiştir. Türk Medeni Kanunu’nun 40. maddesi cinsiyet değiştirmek isteyenler için düzenleme öngörmüştür. Dosya içindeki bilgi ve belgelerin ve özellikle Adli Tıp Kurumunun 28.10.2011 tarihli raporu ile diğer raporların incelenmesinden …’un kromozom yapısının ve iç genital organlarının erkek cinsiyetinde, dış genital organlarının ise intersex olduğu, çift cinsiyetli olması nedeniyle düzeltici operasyon kararının alınması gerektiği anlaşılmaktadır. Mahkemece gerekli düzeltme operasyonları için davacı tarafa süre verilmesi, çocuğun cinsiyetinin bu suretle tespiti ile sonucuna göre karar verilmesi gerekirken somut olaya uygulanması imkânı bulunmayan yasa maddesi gerekçe gösterilerek davanın reddedilmiş olması doğru görülmemiştir…”
Detaylı bilgi almak ve danışmanlık hizmetleri için iletişim bölümündeki bilgilerden Kocaeli avukatlık büromuz Av. Revşan Çiftçi Hukuk Bürosu’na ulaşabilirsiniz.
Comentarios