YARGILAMANIN İADESİ NEDİR?
Kanun yolu kapalı ve kesinleşmiş olan hükümdeki ağır yargılama hatalarının giderilmesi amacıyla başvurulan istisnai ve olağanüstü yola yargılamanın iadesi denir. Yargılamanın iadesi, kesin olarak verilen veya kesinleşmiş olan hükümlere karşı istenebilir (HMK m. 374/1). Kanun yolu denetimi açık ve henüz kesinleşmemiş olan kararlara karşı yargılamanın iadesi istenemez. Çünkü kanun yolu açık ve kesinleşmemiş olan hükümdeki ağır yargılama hatalarının, kanun yolu denetimi ile giderilmesi olanağı mevcuttur.
YARGILAMANIN İADESİ SEBEPLERİ
Yargılamanın iadesi HMK 374-381 maddeleri arasında düzenlenmiştir. Yargılamanın iade sebepleri m.375’te yer almaktadır. Buna göre yargılamanın iadesi sebepleri;
Mahkemenin kanuna uygun olarak teşekkül etmemiş olması.
Davaya bakması yasak olan yahut hakkındaki ret talebi, merciince kesin olarak kabul edilen hâkimin karar vermiş veya karara katılmış bulunması.
Vekil veya temsilci olmayan kimselerin huzuruyla davanın görülmüş ve karara bağlanmış olması.
Yargılama sırasında, aleyhine hüküm verilen tarafın elinde olmayan nedenlerle elde edilemeyen bir belgenin, kararın verilmesinden sonra ele geçirilmiş olması.
Karara esas alınan senedin sahteliğine karar verilmiş veya senedin sahte olduğunun mahkeme veya resmî makam önünde ikrar edilmiş olması.
İfadesi karara esas alınan tanığın, karardan sonra yalan tanıklık yaptığının sabit olması.
Bilirkişi veya tercümanın, hükme esas alınan husus hakkında kasten gerçeğe aykırı beyanda bulunduğunun sabit olması.
Lehine karar verilen tarafın, karara esas alınan yemini yalan yere ettiğinin, ikrar veya yazılı delille sabit olması.
Karara esas alınan bir hükmün, kesinleşmiş başka bir hükümle ortadan kalkmış olması.
Lehine karar verilen tarafın, karara tesir eden hileli bir davranışta bulunmuş olması.
Bir dava sonunda verilen hükmün kesinleşmesinden sonra tarafları, konusu ve sebebi aynı olan ikinci davada, öncekine aykırı bir hüküm verilmiş ve bu hükmün de kesinleşmiş olması.
Kararın, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya eki protokollerin ihlali suretiyle verildiğinin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmiş olması.
Birinci fıkranın (e), (f) ve (g) bentlerindeki hâllerde yargılamanın iadesinin istenebilmesi, bu sebeplerin kesinleşmiş bir ceza mahkûmiyet kararı ile belirlenmiş olması şartına bağlıdır. Delil yokluğundan başka bir sebeple ceza kovuşturmasına başlanamamış veya mahkûmiyet kararı verilememiş ise ceza mahkemesi kararı aranmaz. Bu takdirde dayanılan yargılamanın iadesi sebebinin, yargılamanın iadesi davasında öncelikle ispat edilmesi gerekir.
Bu makalemiz de ilginizi çekebilir: DAVADAN FERAGAT VE DAVANIN GERİ ALINMASI |
YARGILAMANIN İADESİ SÜRESİ
HMK m.377’de yer alan düzenlemeye göre yargılamanın iadesi süresi;
Mahkemenin kanuna uygun olarak teşekkül etmemiş olduğunun öğrenildiği,
375 inci maddenin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentlerinde öngörülen hâllerde, kararın davalıya veya gerçek vekil veya temsilciye tebliğ edildiği; alacaklı veya davalı yerine geçenlerin karardan usulen haberdar olduğu,
Yeni belgenin elde edildiği veya hilenin farkına varıldığı,
375 inci maddenin birinci fıkrasının (d), (e), (f) ve (g) bentlerindeki hâllerde, ceza mahkûmiyetine ilişkin hükmün kesinleştiği veya ceza kovuşturmasına başlanamadığı yahut soruşturmanın sonuçsuz kaldığı,
Karara esas alınan ilamın bozularak kesin hüküm şeklinde tamamen ortadan kalkmasından haberdar olunduğu,
375 inci maddenin birinci fıkrasının (i) bendinde yazılı sebepten dolayı, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararının tebliğ edildiği,
tarihten itibaren üç ay ve her hâlde iade talebine konu olan hükmün kesinleşmesinden itibaren on yıldır.
Kararın, AİHS ihlali suretiyle verildiğinin, AİHM’nin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmiş ise yargılamanın yenilenmesi süresi ilama ilişkin zamanaşımı süresi kadardır.
Anayasa Mahkemesi 2022/7 E. 2022/79 Sayılı Kararında, ifadesi karara esas alınan tanığın, karardan sonra yalan tanıklık yaptığının sabit olması halinde yargılamanın yenilenmesi için 10 yıllık zamanaşımının uygulanmasının Anayasa m.40’ta yer alan temel hak ve özgürlüklerin korunması ilkesine aykırı olduğundan iptaline karar vermiştir.
YARGILAMANIN İADESİ TALEBİNİN İNCELENMESİ VE VERİLEBİLECEK KARARLAR
Yargılamanın iadesi talebi de diğer talepler gibi bir dava açılması sonucunda incelenir. Bu nedenle hakkında yargılamanın iadesi talebi istenen davanın devamı olmayıp yeni bir davadır.
Mahkeme, dayanılan sebebin niteliğine göre yargılamanın iadesi talebinde bulunandan karşı tarafın zarar ve ziyanını karşılayacak uygun bir miktar teminat göstermesini isteyebilir.
Yargılamanın iadesi talebi üzerine mahkeme, tarafları davet edip dinler. Bununla birlikte;
Talebin kanuni süre içinde yapılmış olup olmadığını,
Yargılamanın iadesi yoluyla kaldırılması istenen hükmün kesin olarak verilmiş veya kesinleşmiş olup olmadığını,
İleri sürülen yargılamanın iadesi sebebinin kanunda yazılı sebeplerden olup olmadığını, kendiliğinden inceler. Koşullardan biri eksik ise hâkim davayı esasa girmeden reddeder.
İnceleme sonunda, dayanılan yargılamanın iadesi sebebi sabit görülürse, yeniden yargılama yapılarak ortaya çıkacak duruma göre verilmiş olan karar onanır veya kısmen yahut tamamen değiştirilir.
Ancak, davacının açık veya zımni muvafakati olmaksızın vekil veya temsilci olmayan kimselerin huzuruyla davanın görülmüş ve karara bağlanmış olması yahut 375 inci maddenin birinci fıkrasının (ı) bendine dayalı olarak yargılamanın iadesi dilekçesi kabul olunursa, başka bir inceleme yapılmaksızın hüküm iptal edilir. Bu husus, iade yoluyla incelenmesi istenen hükmün bütün nüshalarında gösterilir.
İCRANIN DURDURULMASI
Yargılamanın iadesi davası, hükmün icrasını durdurmaz. Ancak dava veya hükmün niteliğine ve diğer hâllere göre talep üzerine icranın durdurulmasına ihtiyaç duyulursa, yargılamanın iadesi talebinde bulunan kimseden teminat alınmak şartıyla iade talebini inceleyen mahkemece icranın durdurulması kararı verilebilir. Yargılamanın iadesi sebebi bir mahkeme kararına dayanıyorsa bu takdirde teminat istenmez.
ÜÇÜNCÜ KİŞİ YARGILAMANIN İADESİNİ TALEP EDEBİLİR Mİ?
Davanın taraflarından birisinin alacaklıları veya aleyhine hüküm verilen tarafın yerine geçenler, borçluları veya yerine geçmiş oldukları kimselerin aralarında anlaşarak, kendilerine karşı hile yapmaları nedeniyle hükmün iptalini isteyebilirler.
GÖREVLİ MAHKEME
Yargılamanın iadesi talebini içeren dilekçe, kararı veren mahkemece incelenir. Kararı veren mahkeme tarafından yargılamanın iadesi talebinin incelenmesinden dolayı iade sebebi çok daha kısa sürede değerlendirilebilecektir.
Detaylı bilgi almak ve danışmanlık hizmetleri için iletişim bölümündeki bilgilerden Kocaeli avukatlık büromuz Av. Revşan Çiftçi Hukuk Bürosu’na ulaşabilirsiniz.
Commenti