KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA NEDİR?
Kamulaştırmasız el atma kamu kurumlarının, Kamulaştırma Kanununa uygun hareket etmeden, bireyin taşınmazını elinden almış olması sebebiyle kanunsuz bir harekette bulunmasıdır. İdarenin kanunda yer alan usul ve yöntemlere aykırı olarak özel mülkiyete tabi taşınmaz üzerinde tasarruf ve eylemlerde bulunması kamulaştırmasız el atmadır.
İdare tarafından Kamulaştırma Kanununa iki farklı şekilde aykırılıkta bulunularak kamulaştırmasız el atma gerçekleştirilebilir. Bunlar fiili el atma ve hukuki el atmadır.
Fiili el atma;
İdarenin, özel mülkiyete konu olan bir taşınmaz üzerinde fiili bir eylemde bulunarak taşınmaz üzerinde kamulaştırmasız el atmasıdır. Örneğin; usulüne uygun bir şekilde kamulaştırma işlemi yapılmadan özel mülkte bir yapı, bina, tesis inşa etmesidir.
Hukuki el atma;
Özel mülkiyete tabi bir taşınmaz üzerinde idarenin hukuki işlemlerde bulunarak taşınmazın kamulaştırmasız el atılmasıdır. Örneğin; idarenin Kamulaştırma Kanunu hükümlerine uymayıp imar planı yapılan bir taşınmaz üzerinde 5 yıl boyunca kamulaştırma işlemini gerçekleştirmemesidir.
KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA DAVASI
Kamulaştırmasız el atma sebebiyle açılan davalar, mülkiyete tecavüzün önlenmesi veya haksız fiil neticesinde meydana gelen zararın tazmini davasıdır. Kamulaştırmasız el atma davalarında; özel mülkiyet maliki el atmanın önlenmesi ve sona ermesi veya artık müdahalenin önlenmesinin daha çok kayba sebebiyet verecek olması nedeniyle ortaya çıkan zararın tazmini amacıyla dava açılır. Örneğin taşınmazın eski hale getirilmesi için yapılacak masrafların taşınmazın bedelinden fazla olması durumunda taşınmaz bedelinin kamulaştırılmasına ve dava konusu taşınmazın haksız el atan idare adına tapuya tesciline karar verilir.
Taşınmazın haksız bir şekilde işgal edilmesi nedeniyle mülk sahibi ecrimisil davası da açabilir. Ecrimisil davasıyla birlikte kamulaştırmasız el atma ile özel mülkiyete konu taşınmaz üzerinde normal kullanma sonucu eskime şeklinde oluşan ve kullanmadan kaynaklanan zarar(olumlu zarar) ve malikin yoksun kaldığı fayda(olumsuz zarar) tazminat olarak talep edilmektedir.
Kamulaştırmasız el atma sebebiyle açılacak davada davacı taraf, taşınmazın tapuda adına kayıtlı olan maliktir. Malikin ölümü hainde mirasçılar davacı sıfatına haiz olabilirler. Davalı taraf ise kamulaştırmasız el atma işlemini gerçekleştiren idaredir.
Davanın açılması ile birlikte yürütülecek olan faiz oranı yasal faiz oranı olup davanın kesinleşmesinin ardından alacak için kamu alacaklarına uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanmaktadır.
Kamulaştırmasız el atma davası sonucunda mahkeme tarafından verilen karar kesinleşmesine gerek kalmadan doğrudan icra takibine konulabilir. Dolayısıyla özel mülkiyet hakkı ihlal edilen taraflar dosyanın kesinleşmesini beklemek zorunda değillerdir.
KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA DAVASI ŞARTLARI
İdare tarafından hukuka aykırı bir şekilde kamulaştırma işleminin yapılması halinde kamulaştırmasız el atma davasının açılabilmesi için;
Özel mülkiyete konu bir taşınmaz üzerinde kamulaştırmasız el atma işlemi yapılmalıdır.
Kamulaştırma işlemini yapmaya yetkili idare tarafından kamulaştırmasız el atma işlemi yapılmalıdır.
Kamu yararı amacıyla kamulaştırma işlemi gerçekleştirilmelidir
Kamulaştırma işlemi hukuka aykırı bir şekilde gerçekleştirilmiş olmalıdır.
Malikin mülkiyet hakkı büyük bir oranda sınırlandırılmış olmalıdır.
Yukarıda sayılan şartların bulunmaması halinde kamulaştırmasız el atma davası açılamaz.
UZLAŞMA
2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu Geçici m. 6’ya göre;
“Kamulaştırma işlemleri tamamlanmamış veya kamulaştırması hiç yapılmamış olmasına rağmen 9/10/1956 tarihi ile 4/11/1983 tarihi arasında fiilen kamu hizmetine ayrılan veya kamu yararına ilişkin bir ihtiyaca tahsis edilerek üzerinde tesis yapılan taşınmazlara veya kaynaklara kısmen veya tamamen veyahut irtifak hakkı tesis etmek suretiyle malikin rızası olmaksızın fiili olarak el konulması sebebiyle, mülkiyet hakkından doğan talepler, bedel talep edilmesi hâlinde bedel tespiti ve diğer işlemler bu madde hükümlerine göre yapılır. Bu maddeye göre yapılacak işlemlerde öncelikle uzlaşma usulünün uygulanması dava şartıdır…”
Bu nedenle 9/10/1956 tarihi ile 4/11/1983 tarihi arasında gerçekleştirilen fiili el atmalarda uzlaşma yoluna gidilmesi dava şartıdır. 4/11/1983 tarihinden sonra yapılan fiili veya hukuki el atmalar sebebiyle uzlaşma yoluna gidilmesi dava şartı olmadığından zorunlu değildir.
KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA DAVASINDA ZAMANAŞIMI SÜRESİ
Kamulaştırmasız el atma davaları doğrudan mülkiyet hakkı ile ilgili olduğundan buna ilişkin açılacak davalarda zamanaşımı süresi bulunmamaktadır. Dolayısıyla mülk sahibi kamulaştırmasız el atma sebebiyle her zaman dava açabilir. Ancak ecrimisil nedeniyle tazminat davasının açılmasında 5 yıllık zamanaşımı süresi bulunmaktadır.
GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME
Yapılan yeni kanuni düzenleme ile hem fiili el atma hem de hukuki el atma nedeniyle açılan kamulaştırmasız el atma davalarında görevli ve yetkili mahkeme gayrimenkulün bulunduğu yer asliye hukuk mahkemeleri olmuştur. Önceki dönemde hukuki el atma nedeniyle açılan kamulaştırmasız el atma davaları idare mahkemelerinde görülürdü. Yeni düzenleme ile bu ayrım kaldırılarak görevli ve yetkili mahkemelerde bütünlük sağlanmıştır.
Detaylı bilgi almak ve danışmanlık hizmetleri için iletişim bölümündeki bilgilerden Kocaeli avukatlık büromuz Av. Revşan Çiftçi Hukuk Bürosu’na ulaşabilirsiniz.
Comments